Documenta wordt beschouwd dé moeder van alle grote tentoonstellingen met als intentie het vijfjaarlijks tonen van een stand van zaken in de kunst. In die vijf jaar wordt een enorm kennisreservoir opgebouwd waarvan “de sector” sowieso geacht wordt iets te kunnen leren. Echter, tijden van versnelling alsook het jaar na jaar cumulerend aanbod aan biënnales en vooral Art Fairs maken dat de vele opgedane kennis snel opdroogt, terwijl het volgende grote project zich al aandient. Zo vergaat het ook documenta: de biënnales verdringen zich en het vele researchwerk wordt snel vergeten.

Learning from Athens

De actuele documenta 14 werd ontdubbeld en gaat zowel door in Athene als, traditiegetrouw, in het Duitse Kassel. De titel van d14 luidt Learning from Athens - de stad die gebukt gaat onder een zichtbare crisis en bekend staat als een open poort voor de vele mensen die noodgedwongen via Griekenland verder Europa-inwaarts proberen te geraken. Athene als historische bakermat van de democratie - een stad die in het begin van de jaren zeventig gebukt ging onder een repressief regime van rechtse kolonels en nu door omstandigheden door buitenlandse instanties wordt gedwongen om het sociale helemaal overboord te gooien in het perspectief van het terugbetalen van een grote schuld.

Learning from documenta

In Learning from documenta blikken we terug op d14 die al eindigt midden september 2017. Wat kunnen we van d14 leren? Er zijn de kunstenaars en hun werk, de publicaties, de kritiek, het discours als vinger op de pols. Learning from documenta blikt terug op basis van een subjectieve greep uit d14, de verzameling van S.M.A.K. en andere bronnen die helpen inzicht te bieden in “onze” complexe, globale, 24/7 wereld.

De ontdubbeling van de actuele d14 wordt doorgetrokken naar Learning from documenta: met Molenbeek worden twee bescheiden antennes opgezet: één in de publiek erg zichtbare, ruime garage van Galerie Paul Kusseneers in Molenbeek en één in én bij Brass'Art - de pop-upruimte op het Gemeenteplein in Molenbeek.

Ook al omdat wij structureel met S.M.A.K. samenwerken, is er een relatie met documenta: wijlen directeur Jan Hoet realiseerde documenta 9 in Kassel in 1992, de enige Belg die deze eer mocht waarnemen. Ook hieraan wordt aandacht besteed, puttend uit de rijke archieven van S.M.A.K.

Museumcultuur Strombeek/Gent selecteerde tien kunstenaars uit de voorbije d14.

Jonas Mekas is van Litouwse afkomst (1922) en was al een aantal keer te gast in Cc Strombeek. Nu toont hij een foto van hemzelf uit 1948 op een grasveld uitkijkend over de barakken van het D.P. (displaced persons) kamp in Mattenberg-Kassel. Een beeld uit het getoonde Reminiszenzen aus Deutschland (1971/1993), een film uit 2002 waarin Jonas Mekas zijn verblijf in Duitsland tussen 1944 en 1949 reconstrueert aan de hand van dagboeknotities. Op d14 groeide Mekas ongewild uit tot centrale gast die schitterde met films waarin het vluchten en het op zoek gaan naar een nieuwe en betere thuis centraal staan. Actueler kan Mekas niet zijn.

De Duits-Amerikaanse kunstenaar Hans Haacke (1936) herwerkte zijn d14-poster gebaseerd op de zin “wij (allen) zijn het volk”: in de vorm van monumentale banners was het werk te zien op het Gemeentehuis van SintJans-Molenbeek, alsook op de gevels van Cc Strombeek en het S.M.A.K. in Gent. Haacke toont ook een foto die hij als student maakte tijdens d2 in 1959, toen Belg Ernst Goldsmith behoorde tot het wetenschappelijk comité van d2, met Arnold Bode als directeur/stichter.

De van oorsprong Argentijnse kunstenaar David Lamelas (1944) was altijd al met het begrip tijd begaan. Voor d14 realiseerde hij het op tijd gebaseerde Time as Activity: Live Athens-Berlin. Livebeelden van de akropolis, van het Griekse parlement en uit de Duitse Reichstag op drie schermen. Op Learning from documenta zijn werken te zien die hij presenteerde op de inmiddels historische documenta 5 in 1972.

Lois Weinberger (1947) woont en werkt in Wenen en blijft bekend als een kunstenaar die het onkruid de status verleent van een maatschappelijke metafoor voor migratie. In het Karlsaue Park in Kassel maakte hij in het mooie gazon een gleuf van 100 meter lang; op het einde ervan lag de hoop met opgedolven aarde die na een tijd werd overwoekerd met onkruid en een door de plaatselijke bevolking gezaaide bloemenweide. Lois Weinberger stuurt de d14 maquette van zijn parkinterventie naar Strombeek, en een reeks (on)kruidige foto’s!

De Cubaanse Maria Magdalena Campos-Pons (1959) & de Amerikaan Neil Leonard (1959) wonen in Boston. Hun bijdrage voor d14 ging terug op haar geboortestad Matanzas – een Cubaanse stad die wordt betiteld als “het Athene van Cuba”. Hun levendige kunst is gebaseerd op het sociale leven in bars en cafés en de Cubaanse muziek, met inhoudelijke verwijzingen naar de slavernij. Dat resulteerde in het kille Kassel in een kleurrijke Matanzas Bar in de vorm van een heus ingerichte feesttent mét de prikkelende muzikale video Matanzas Sound Map, ook te zien en te beleven op Learning from documenta.

Eva Stefani (1964) werd geboren in de VS maar resideert in Athene en Berlijn. Zij maakt korte, observante video’s over de souffrances van de gewone man. In Cc Strombeek zullen een aantal van haar kortfilms worden gepresenteerd. Zij selecteerde voor ons het voor documenta geproduceerde Manuscript (2017) en een aantal oudere ‘shorts’: What Time It Is (2007), The Box (2004) en Athinai (1993).

Annie Vigier (1965) en Franck Apertet (1966) – les gens d’Uterpan – zijn radicale Franse performancekunstenaars die de gangbare codes in het theater en dansgebeuren onderuit halen via omkeringen en acties waarbij de plaats van de toeschouwer soms letterlijk en lijfelijk wordt aangeduid in een al dan niet participerende positie. Hun bijdrage bestaat uit een activering van het boek Imposteurs (2005-2015) en twee andere niet altijd specifiek in tijd en ruimte aangekondigde projecten zoals Parterre en X-Event 2.6 le goût.

Wang Bing (1967) is vandaag één van de meest spraakmakende cineasten die met weinig middelen adembenemende films maakt waarin de registratie het verhaal wordt. In Cc Strombeek tonen wij van 9 uur ‘s ochtends tot middernacht de grandioze film 15 Hours – in één ruk gedraaid in één van de vele Chinese confectieateliers voor jeans. 15 Hours is gefilmd in een regio met meer dan 18.000 confectiebedrijven waarin niet minder dan 300.000 migranten-arbeiders werken...

Aboubakar Fofana (1967) woont en werkt in Mali. Na jarenlang research zette hij ambachtelijk het indigopigment op punt. In Mali leidt hij nu een bedrijf waar de plaatselijke bevolking indigo-gelieerde producten produceert en commercieel verdeelt. Zijn kleuren zijn “hemels”, dragen de tijd in zich en zijn 100 percent met de natuur verweven. Voor Learning from documenta produceert hij een nieuwe video waarin werkprocessen te zien zijn.

Van de in Koerdistan geboren kunstenaar Hiwa K (1975) was zowel in Athene als in Kassel heel veel werk te zien, allemaal inhoudelijk cirkelend rond migratie, vluchten en administratieve gijzeling. Zijn werk op het centrale plein in Kassel met 16 rioolbuizen ingericht als eenpersoonskamers werd één van de blikvangers van d14. Wij tonen een suggestieve zandsculptuur van 2 x 2 meter: een fragiel object dat heel snel kan worden vernield – analoog aan de kwetsbaarheid van het culturele erfgoed in het Midden-Oosten. De video Pre-Image toont de kunstenaar die met een lange stok balancerend op zijn neus en gesierd met spiegels, Griekenland doorkruist op zijn vlucht uit Irak.

Muziek is permanent te beluisteren van de Syrische violist Ali Moraly. QUATRAIN is een solowerk voor viool, gecreëerd in opdracht van d14 en gebaseerd op het gedicht Todesfuge van Paul Celan.

Een ingreep met bierviltjes en onderleggers van de Griekse Maria Ikonomopoulou (1961) omtrent de Griekse etymologie van de notie “school” houdt, samen met lezingen en filmvertoningen, Learning from documenta levendig, in een poging om een stukje van “ons” eurocentrisch denken via kunst te verspelen aan een intense interesse voor “de ander”.

Regendans rond megamanifestaties
Christine Vuegen, Hart, 11.2017

Learnings from Documenta
Pierre Kluyskens, Quovadisarts, 2017