Ineke Nijssen over waarom een spin altijd in de hoek van een kamer zit
Ineke Nijssen vertelt over Anansi, een familievoorstelling voor jong en oud
Sommigen zullen zich Ineke Nijssen nog herinneren uit Onvoorziene Omstandigheden of Daar is de deur, maar ze heeft nog veel meer op haar conto staan. Wie is Ineke Nijssen?
Ik volgde de docentenopleiding van de toneelacademie in Maastricht en kwam nadien terecht bij de Kopergietery in Gent. Eva Bal zocht er toen iemand die kon lesgeven en meespelen in een kleuterproductie. Uiteindelijk ben ik er zo’n acht jaar gebleven en stond ik vooral op de planken bij producties voor kleuters en een paar volwassenenproducties.
Ik heb vooral lang samengewerkt met Eric De Volder bij TG Ceremonia, tot aan zijn dood in 2010. Die samenwerking heeft me echt gevormd als speler en theatermaker. Nu combineer ik lesgeven aan het RITCS en de Toneelacademie van Maastricht met spelen.
Je hebt dus heel wat ervaring met voorstellingen voor kinderen en jongeren?
Ja, zeker bij de Kopergietery, maar nadien waren het toch vooral voorstellingen voor volwassenen. Een tweetal jaren geleden werkte ik samen met Mich Walschaerts aan de voorstelling Zonder u. Die was gericht naar tieners. Een heel fijn stuk met weinig vierde wand en de jongeren waren echt mee. Dat was voor mij een leuke terugkeer naar een jong publiek.
Anansi is een voorstelling die wel bedoeld is voor kinderen van 8 en ouder. Je hebt de voorstelling ondertussen al een paar keer gespeeld voor een divers publiek.
Ja, het verliep natuurlijk niet zonder obstakels in coronatijden. Het werd al buiten opgevoerd, zonder decor, in barre omstandigheden. Maar zelfs zonder die opsmuk staat het stuk er echt. Het heeft niets nodig, hoewel de magie van theater, decor en live muziek er natuurlijk wel veel aan toevoegt.
In theater De Maan (Mechelen) hebben we het gelukkig een paar keer kunnen spelen voor kleine klasgroepjes. Dat was toch ook niet evident. Met mondmaskers en social distancing was het moeilijker om de kinderen te laten meezingen.
De verhalen over Anansi zelf zijn bedrieglijk eenvoudig, maar vertellen over universele thema’s als bedrog, gulzigheid en ontrouw.
In Cc Strombeek spelen jullie de voorstelling voor families, niet voor scholen.
Beide kunnen. Bij een schoolvoorstelling besteden we ook aandacht aan een nabeschouwing waarbij we polsen naar wat de kinderen allemaal bij de voorstelling fantaseren.
Er is een laag met heel eenvoudige grapjes die goed werken bij kinderen, maar volwassenen herkennen er dan weer universele thema’s in die kinderen nog niet zien. Ze zien de dubbelzinnigheid. Soms een kinderlach, soms een volwassen lach, soms beide, dat maakt het zo fijn.
Vertel ons iets meer over Anansi. Wie is die mysterieuze spin?
De verhalen over Anansi zijn ontstaan in Ghana. Via slavernij zijn die verhalen in alle uithoeken van de wereld terechtgekomen. Centrale figuur is de spin Anansi, die eigenlijk eerder een spinnenmens is. Hij wordt op talloze manier verbeeld en uitgebeeld, soms met een mensenhoofd, maar altijd met menselijke karaktertrekken. Hij is heel slim, een bedrieger, maar ook een wereldverbeteraar. Niet echt slecht, maar wel lui. Hij probeert steeds onder dingen uit te komen. De verhalen over Anansi zelf zijn bedrieglijk eenvoudig, maar vertellen over universele thema’s als bedrog, gulzigheid en ontrouw. En kinderen krijgen antwoord op een aantal pertinente vragen: waarom heeft een cheetah stippen? Waarom kronkelt een slang? Waarom zit een spin altijd in de hoek van een kamer?
Zelf speel ik de vrouw van Anansi en moeder van zijn zeven zonen. In het hele stuk zal je Anansi nergens zien. Het is heel leuk om te merken hoe kinderen dan hun fantasie aanspreken en een volledig ingekleurde Anansi hebben bedacht. We spelen daarop in met het decor dat een realistische weergave is van de natuur, behalve dan de kleur.
Gorges Ocloo heeft een onwaarschijnlijke energie. Hij is de meest hardwerkende mens die ik ken en hij zaagt er nooit over!
Je ging voor dit stuk aan het werk met Gorges Ocloo. Hoe verliep die samenwerking?
Eerst was er de tekst van Jeroen Theunissen. Hij had duizenden verhalen over Anansi verzameld, daaruit een keuze gemaakt om een moedertekst te schrijven. Die was al bedoeld als monoloog, maar was nog veel te lang. Hij gaf mij en Gorges carte blanche om met de tekst aan de slag te gaan. We hebben heel veel geschrapt en herwerkt.
Het was niet de eerste keer dat we samenwerkten. De eerste keer was toen Gorges me vroeg om in te vallen voor Hilde Van Mieghem die was uitgevallen met een hernia. Ik heb toen een monoloog van buiten geleerd op twee weken. Het was geen logisch verhaal, het sprong van de hak op de tak. Ik weet er nu geen woord meer van. Maar er was toen al iets tussen ons wat ik niet kon vatten. Ik dacht: ik begrijp niet goed wat hij bedoelt, maar ik ga erin mee. Ik heb er vertrouwen in.
Volgend jaar werk ik met hem nog aan twee voorstellingen. Gorges heeft een onwaarschijnlijke energie. Hij is de meest hardwerkende mens die ik ken en hij zaagt er nooit over!
Zijn blik op Anansi is natuurlijk ook onontbeerlijk.
Zeker! Gorges is zelf geboren in Ghana en kent de verhalen over Anansi dus uit de eerste hand. In Ghana zijn het volksvertellingen die met heel wat rituelen gepaard gaan. Hij wou dit transponeren naar hier, maar niet door het clichématig na te bootsen. Ik word dus geen moederlijke figuur in Afrikaanse kledij, maar ik ben wel eerder verteller dan speler. Het is geen echte transformatie, maar vertellen pur sang.
Daarnaast was er voor Anansi nog een bijzondere samenwerking voor jou.
Dat klopt! Voor het eerst in jaren werkte ik nog eens samen met mijn zoon Owen. Toen hij acht was, stonden we al eens samen op de planken. Nu is hij 29. Hij componeerde de muziek voor het stuk en de samenwerking verliep deze keer wel een stuk vlotter. Het was alsof ik met een collega werkte die ik al heel goed kende! Het is deze keer echt heel fijn om hem als live muzikant mee op het podium te hebben.