Simone Milsdochter houdt een pleidooi voor de leugen
Met de lecture performance Apate spreekt is Simone Milsdochter niet aan haar proefstuk toe. Voor deze derde monoloog koos ze voor een tekst van Alicja Gescinska. We ontmoeten haar in haar thuisbasis Antwerpen voor een gesprek over theater en de noodzaak ervan, acteren en schrijven en de fijne nieuwe samenwerking met Alicja.
Vroeger dacht ik altijd: Hoe kan je nu niet van theater houden? Hoe kan je nu niet willen komen? Wij geven de tools om het leven makkelijker te maken, om het inzichtelijk te maken, om de complexiteit aan te kunnen.
Woon je al lang in Antwerpen?
‘Al langer dan ik ooit in Nederland heb gewoond! Ik heb Studio Herman Teirlinck gevolgd en ik ben blijven hangen. Liever heimwee dan Holland, zeg ik dan altijd.’
Apate spreekt is een bijzondere monoloog. Je noemt het zelf een lecture performance. Dit is ondertussen jouw derde. Hoe is dat allemaal begonnen?
‘Enkele jaren geleden zat ik in een kleine productie met onder andere Chris Lomme. Een theaterstuk over grote kleinmenselijke drama’s. De Brexit werd net een feit en Trump dreigde de verkiezing te winnen. Ik vroeg me af waarom ik ‘toneeltje aan het spelen was’ terwijl de wereld in brand stond. Ik wou veel dichter op de huid van de actualiteit zitten. Een soort reflectie maken over wat er gebeurt.
Op dat moment valt je oog altijd op allerlei dingen die daarmee te maken hebben. In mijn favoriete boekhandel vond ik De wetten van de menselijke stupiditeit van Carlo Cipolla. Op een Bomansiaanse wijze bracht de schrijver de domheid van de mens in kaart. Dat paste helemaal in wat ik wou doen: op een ludieke wijze toch een soort denkoefening maken, in de taal waarin ik denk te kunnen spreken. Ik wou de aannames veranderen en mensen even op een ander spoor zetten. Ik ging voor de intellectuele spanningsboog van een lesuur, 50 minuten.
Naast het aanbieden van een reflectie over actualiteit, wil je met deze monologen ook graag een ander publiek bereiken, buiten het klassieke theater.
‘Vroeger dacht ik altijd: Hoe kan je nu niet van theater houden? Hoe kan je nu niet willen komen? Wij geven de tools om het leven makkelijker te maken, om het inzichtelijk te maken, om de complexiteit aan te kunnen. Maar onze vijver blijkt toch vaak kleiner dan we willen geloven. Een nieuw publiek bereiken is niet zo evident. Als je iets niet kent, heb je soms iemand nodig die je bij de hand neemt en zegt: Kom maar mee. Dat wil niet zeggen dat ik buiten de schouwburg een andere taal ga gebruiken of het vereenvoudig. Mensen zijn tot zoveel meer in staat dan je denkt.’
Waarover gaat Apate spreekt precies?
‘Ik had in gedachten om iets te schrijven over waarheid, maar Alicja benaderde het anders. Ze voerde Apate zelf ten tonele, de godin van de misleiding, de leugen en het bedrog, en laat haar een pleidooi voeren voor de leugen. Het was een contra-intuïtieve invalshoek, maar het werkte zeer goed.
De leugen kan dan wel moreel abject zijn, maar gooi het kind niet met het badwater weg. Het kan ook empathisch inzicht en morele verfijndheid meebrengen. We zouden toch niet in een wereld willen leven waarin ons gezicht niks anders kan uitdrukken dan wat er zich vanbinnen afspeelt. Dan heb je geen leven meer. Dan zeg je de meest onmogelijke dingen tegen elkaar en heb je steeds oorlog of ruzie. Zonder de leugen zijn er geen verrassingsfeestjes, geen Sinterklaas, geen tandenfee… De leugen is niet enkel slecht. Het stuk schudt even aan die boom met al die vastgeroeste ideeën.’
We leven in tijden van fake news, maar tegelijk is het idee dat er zoiets is als een objectieve waarheid ook losgelaten. Hoe komt dat in het stuk aan bod?
‘Marcus Aurelius zei het al: ‘Alles wat we horen is een mening, geen feit. Alles wat we zien is een perspectief, geen waarheid.’ Alleen wat in de wetenschap wordt onderzocht en gestaafd met feiten, kunnen we beschouwen als waarheid. Ik denk dat je als mens zoveel mogelijk informatie moet verzamelen, maar dan wel van bronnen waarvan je weet dat ze bezig zijn met degelijk onderzoek dat gestaafd en vergeleken moet worden met contra-expertise. Enkel dat kan je nog aannemen als waarheid. Er wordt niets meer geloofd, of bronnen worden gewantrouwd. Kijk naar die terugkerende ideeën over het scheppingsverhaal in Amerika, terwijl de bewijzen dat het niet zo is als in de Bijbel toch overweldigend zijn. Ach ja…
Maar in het stuk speel ik wel Apate, de godin van de misleiding. Je kan er nooit op vertrouwen dat wat ik zeg niet gewoon voor mijn eigen bestwil is, om mijn pleidooi te winnen.’
Moet theater of cultuur een reflectie zijn over de actualiteit?
‘Ik ben geen activist. Ik treed de wereld niet met de vuist tegemoet. Deze theatervorm zit de actualiteit natuurlijk heel dicht op het vel, ook met woorden en terminologie, maar Tsjechov kan evengoed een weerklank hebben in de actualiteit, alleen is het dan wat meer verbloemd. Dat gaat ook over de onmogelijkheid van mensen om samen te komen en elkaar te begrijpen. Er moet voor mij wel altijd iets in zitten dat resoneert met het nu. Dat kan diep verstopt zitten in fictie, maar je moet wel kunnen aantonen waarom de noodzaak er is om iets nu te maken.’
Cultuur kan ook een vorm van escapisme zijn, een ontsnappen aan de werkelijkheid.
‘Ja, maar ik wil niet het ballenbad van Ikea zijn. Er zijn tal van cultuurvormen die dat kunnen bieden, maar daar kies ik heel bewust niet voor. Volgens mij kan je niet leven op popcorn alleen. Je moet af en toe een broccoli naar binnen duwen.’
Cc Strombeek programmeert dit stuk op 8 maart, internationale vrouwendag. Het is een stuk over en door vrouwen. Ben je zelf bezig met je kansen of je beperkingen als vrouw, als actrice?
‘Niet echt, nee. Ik heb vooral mijn eigen kansen gecreëerd. Toen ik begon als jonge actrice, sloot je je nog gewoon bij een gezelschap aan. Later ontstonden er groepen die niet alleen acteerden, maar ook creëerden. Voor veel acteurs was dat een brug te ver, maar ik vond het van in het begin een geweldige kans om zelf iets te gaan maken. Door meteen mee te gaan in die richting heb ik ook steeds de nodige uitdagingen gehad. Ideeën genoeg en ik vind het nog steeds het mooiste vak van de wereld. Mijn laatste verhaal is nog niet verteld. Jullie zijn nog niet van me af!’ (glimlacht)
Apate spreekt
Simone Milsdochter
wo 8.03 | 20u30
Schouwburg