Rigoletto: Deschonecompanie verzoent opera en theater
Voor het vierde seizoen op een rij verwelkomen we deschonecompanie in onze theaterprogrammatie. Deze keer staat Rigoletto op het programma. Na eerdere bewerkingen van Mozarts drie bekende Da Ponte opera’s (Le nozze di Figaro, Così fan tutte en Don Giovanni) gooien ze het nu over een andere boeg en kiezen voor een klassieker van Verdi. Deschonecompanie is een unieke speler in het theaterlandschap, want ze verzoenen opera met theater. We praten met Wouter Deltour over de originele aanpak van het gezelschap.
Wouter, hoe is deschonecompanie ontstaan?
Het is eigenlijk allemaal begonnen met de masterproef van Tom Goossens. Hij wou Don Juan bewerken en vroeg mij om het muzikale luik aan te pakken. Een beetje tot onze eigen verbazing werd deze bewerking opgepikt en wat eerst een schoolproject was, werd uiteindelijk een uniek gezelschap. De logische volgende projecten waren de andere twee opera’s die Mozart met Lorenzo Da Ponte maakte, Le nozze di Figaro en Così fan tutte.
De opzet was vanaf het begin dat we zouden werken met een combinatie van acteurs en operazangers. Ik doe de muzikale arrangementen en zit achter de piano. In Rigoletto speel ik zelf ook een kleine rol. De hoofdrol is weggelegd voor Stefaan Degand. Esther Kouwenhoven en Lars Corijn zijn twee klassiek geschoolde zangers die meespelen.
Hoe gaan jullie te werk? Het lijkt me toch een bijzonder proces.
Een klassieke opera duurt vaak 3 à 4 uur en dat is uiteraard veel te lang. Het eerste wat Tom en ik dus doen, is een selectie maken van welke stukken we willen behouden. We houden ongeveer 1u15 over. We kiezen de muziek die we mooi vinden en willen gebruiken en ook de scènes die van belang zijn voor het verhaal. Het is vaak een onnodig ingewikkeld verhaal met veel zijsprongen. We proberen het te reduceren tot de essentie.
Vervolgens vertaalt Tom de teksten naar het Nederlands, vaak ook op rijm. Dat is een huzarenstuk, want de teksten zijn natuurlijk ook onderhevig aan het ritme of aan de lengte van een melodische lijn. Het aantal lettergrepen is dus heel belangrijk. De zangeres zingt de klassieke teksten in het Italiaans. We hebben twee methodes om ervoor te zorgen dat het publiek kan volgen: ofwel beantwoorden de acteurs haar zodat je uit die antwoorden kan begrijpen wat zij zingt. Ofwel vertalen de acteurs wat ze zingen, in een ensemble op een ander ritme.
Tom en ik zijn de vaste kern van deschonecompanie, maar voor Rigoletto zochten we ook wat versterking buitenshuis. Comp. Marius werkte mee aan de vertalingen en tekstuele bewerkingen. De originele opera is namelijk zelf geïnspireerd op het boek Le roi s’amuse van Victor Hugo en Waas Gramser en Kris Van Trier van Marius hebben veel ervaring in bewerking voor toneel. Tom heeft voornamelijk de teksten op muziek geschreven; Waas en Kris de gesproken teksten.
We proberen de pure schoonheid van de opera te behouden, maar die toch toegankelijker te maken zonder het evenwel simpel te maken. Het is zeker niet lachen met opera. Integendeel, we hebben heel veel respect voor het materiaal.
Reguliere acteurs een opera laten spelen lijkt me ook niet eenvoudig.
Zeker niet. De meeste acteurs kunnen geen noten lezen. Zij hebben geen notenbeeld zoals klassieke zangers dat wel hebben. Ze krijgen van ons gewoon een blad met de teksten, dus zonder notenbalken. Dan zing ik voor en is een het kwestie van herhalen tot het in hun systeem zit. Alles is dus heel sterk op het gevoel en gehoor. Het proces duurt wat langer, maar is wel heel dankbaar. Ik neem dan ook de eerste repetities voor mijn rekening. Tom komt erbij vanaf de enscenering.
Wie zit er in de zaal bij een voorstelling van deschonecompanie?
Omdat we vaak het label ‘opera’ mee krijgen, lokken we in de culturele centra eerder een ouder publiek. Die zijn meer dan welkom, maar we weten uit ervaring ook dat het heel goed werkt voor jongeren. Die vinden het vaak heerlijk. De meest gehoorde reactie is: ‘Dat was helemaal niet wat ik had verwacht. Ik dacht dat opera elitair was en ontoegankelijk.’
Voor de niet-operakenners is het een fijne kennismaking met het genre. Voor de kenners is het fijn om te ontdekken wat we ermee gedaan hebben. We krijgen bijna uitsluitend positieve reacties.
Met Rigoletto gaan jullie nu een tweede seizoen op tournee. Maar deschonecompanie heeft ondertussen niet stilgezeten?
Zeker niet! Rigoletto is het eerste stuk dat we ook lieten vertalen naar het Frans door Anna Van der Schueren. Daarbij duiken dan nieuwe vertaalproblemen op. In de Nederlandse versie hebben we het bijvoorbeeld over Delphine Boël, maar die context is zoek in Frankrijk. Het concept van een pintje bleek ook onvertaalbaar.
De Franse versie is onder de naam Le roi s’amuse in première gegaan in Avignon en daarna hebben we 10 voorstellingen gespeeld in een theater in Parijs. Voorlopig zijn er nog geen voorstellingen in Wallonië gepland, maar we hopen uiteraard dat we daar in de toekomst ook opgepikt raken.
De cast werd voor Le roi s’amuse behouden op Stefaan Degand na. Zijn rol is heel omvangrijk en de Franse teksten toch wel moeilijk, dus neemt Filip Jordens over. Hij heeft al zijn sporen verdiend met de combi acteren en zingen in het Frans, o.a. met Hommage à Brel.
Daarnaast hebben we deze zomer gewerkt aan ons volgende stuk, De Barbier. Dit is grotendeels met dezelfde cast als Le Nozze omdat het ook een soort van proloog is op die opera met dezelfde personages. Het is geen opera van Mozart, maar van Rossini.
Rigoletto speelt op vrijdag 23 september in onze schouwburg.